on the rocks

I) n. large house (margt er þat í karls húsi, er eigi er í konungs ranni).

II) from renna.

* * *

n., pl. rönn, Ó. H. 23 (in a verse), Hkr. iii. 43, 74 (in a verse); gen. pl. ranna, Gm. 24: [Ulf. razna = οἰκία; A. S. ræsn; this ancient word is obsolete in prose, but remains in the Engl. law term ransack, prop. ‘house-search’]:—a house; ossum rönnum í, Skm. 14; at háfu Heljar ranni, Vtkv. 3; rymr varð í ranni, Fas. i. 492 (in a verse); styrr varð í ranni, Hðm. 24; sköptum er rann rept, Gm. 9; í væru ranni, 13; ranna þeirra er ek rept vita, 24; í ranni Randvés, Bragi: in prose, in the saving, opt er þat í karls húsi, er ekki er í konungs ranni, Fas. iii. 155:—poët., sólar rann, éla rann, the sun-hall, tempest-hall = the sky; aldar rann, man’s abode = the earth; óðar rann, the mind’s house = the breast; Sörla rann, Reifnis rann = a shield, Lex. Poët.; and in compds, ský-rann, glygg-rann, há-rann, hregg-rann, þey-rann, the sky-hall = heavenly vault; hval-rann, a whale’s home = the sea; fjör-rann, life’s house = the breast; dverg-rann, a dwarf’s house = the rocks; leg-rann, the bed’s room = the house; mjoð-rann, mead’s hall = a drinking-hall; auð-rann, a treasury; böl-rann, bale’s abode = death, etc., Lex. Poët. The word is still used by Icel. poets, but is masc. rannr, though it is still neut. in poems of the 16th century, heilagt rann, … rannið friða, Bs. ii. 309 (a poem of 1540); it is freq. even in mod. hymns, í heimsins rann, Hallgr.; sælu-ranns, Pass. 25. 10.

II. in a pr. name, Rann-veig, Landn., and perh. Rann-verr, also spelt Rand-verr.

n. poet. woman, wife.

* * *

n. [A. S. wîf, wîf-man = woman; Engl. wife; Germ. weib; supposed to have originally meant a weaver, from vefa, vífiðr]:—a woman, but only in poetry; for in Icel. prose, old as well as modern, the word is quite obsolete, Rm. 22; er vaknaði víf ór svefni, Skv. 1. 16; þá varð hilmi hugr á vífi, Hkv. 2. 13; hafða ok þess vætki vífs, Hm. 102; víf en fögru, Fms. vii. 61 (in a verse); vant er stafs vífi, Am. 12; velskúfaðra vífa, Orkn. (in a verse); hamra víf, the wife of the rocks, a giantess; gjörninga víf, a witch; ósk-víf, a ‘wish-wife,’ chosen, wedded wife; geir-víf, spear-wife, = Bellona, Lex. Poët.

1) knave;

2) defiance; bjóða e-m þrjót, to bid defiance to one.

* * *

m. [þrjóta], prop. as a law term, a defaulter; nú hafa þeir þrjót af jörðu færðan, hefir hinn jörð er á, N. G. L. i. 90; hverr ok sem hann görisk þrjótr, ok er skoraðr til leiðangrs ok sóttr til ok vill eigi göra ok hleypsk undan sókn …, Gþl. 92; en ef sýslu-maðr fyrir-nemsk at sækja þann þrjót er í sýslu hans er, N. G. L. iii. 133.

2. a bad debtor; fara til heimilis þess er skuld á at gjalda, ok virða honum þar fullrétti eptir laga-dómi af fé þrjóts, Gþl. 479.

II. metaph. a knave; sem þrjótr brjóti myksleða, Kormak; jörmun-þ., a great knave, Haustl.; þembi-þ., a sulky knave; urðar þ., the knave of the rocks, i. e. a giant, Þd., Orkn. (in a verse): and passim in mod. usage, a scoundrel, það skal á þrjót þorna sem á þræl vöknar, let a knave wash a knave, a saying.

III. [Germ. trotz], of a thing, as a law phrase, defiance; in the phrase, bjóða e-m þrjót, to bid defiance to one; nú byðr maðr þrjót þeim er skuld á at honum. ok vill eigi vinna fyrir honum, færi hann á þing, ok bjóði frændum at leysa hann ór skuld þeirri, N. G. L. i. 31; en ef hann býðr þrjót ok vill eigi af fara, 245; valin-kunnir menn kasti í hlut þrjóts úmerktum, ok lýsi þar hvat hverr hlaut, 43.

m. ‘holm-fetter,’ and the rocks

1) rugged ground, wilderness;

2) lava field, lava.

* * *

n. [akin to hruni, hrjóna, and hrynja (q. v.), and thus from a lost strong verb jó, au, u; hrjúfr, hrúðr, hreysi, hrjóstr (q. v.) seem all to be akin]:—prop. a rough place, a wilderness, and is used so esp. by Norse writers and in the oldest poems: in Norse local names, Raunen, bare rocks in the sea, as opp. to hólmr, a grassy islet, Fritzner s. v.: a giant is in poetry called hraun-búi, -drengr, -hvalr, -skjöldungr, = the dweller, hero, whale, king of the wilderness, Hým., Hkv. Hjörv., Haustl., Fas. ii. 306.

B. In volcanic Iceland the word came to mean a lava field when cold, a burnt place (not the fresh glowing lava), freq. in the Sagas as well as in mod. usage, Bjarn. 36, 52, Nj. 248, Grág. ii. 282, Landn. 280, Hrafn. 26, Eb. 132–138, Bs. i. 540; um hvat reiddusk goðin, er hér brann hraunit er nú stöndum vér á (Bs. i. 22), the famous words of Snorri in the parliament of A. D. 1000; the place of the alþingi being a burnt out lava field.

II. in Icel. local names freq., Hraun, Hraun-dalr, -fjörðr, -gerði, -holt, -höfn, etc., Landn.: esp. in relation to fields of lava, Borgar-hraun, id.; Berserkja-hraun, Eb.; Beruvíkr-hraun, Bjarn.; Staðar-hraun in Mýra-sýsla; Garða-hraun near Reykjavík, etc.: Ódáða-hraun, the wilderness in the inner part of Icel. (see Ísl. Þjóðs.), which was supposed to be peopled by miscreants and outlaws.

COMPDS: Hraundælir, Hraunfirðingr, Hraungerðingr, Hraunsverjar.

2. as appell., hraun-gata, u, f. a path through a hraun, Bjarn. 36, Pr. 411. hraun-gjóta, u, f. a lava pit or hole. hraun-grýti, n. lava rocks. hraun-klettr, m. a lava crag, Sks. 127. hraun-skeggi, a, m. a hraun dweller, Fs. 155; cp. eyjarskeggi.

☞ The whole of Icel. may be said to be a burnt out lava field, from eruptions previous to the peopling of the country. The following eruptions which have happened since the settlement, beside those of Hekla (q. v.), are mentioned in writers previous to A. D. 1430:—an eruption in Borgar-hraun in Mýra-sýsla about the beginning of the 10th century, Landn. 2. ch. 5; in Ölfus A. D. 1000, Kristni S. ch. 11; in the sea about Reykjanes A. D. 1211, 1226, 1238, 1240, 1422, Ann. s.a.: but esp. in the southern glaciers in Trölla-dingjur A. D. 1151, 1188; in Sólheima-jökull A. D. 1245, 1262; in Síða A. D. 1332; in Hnappafells-jökull A. D. 1332, 1350; in Herðubreið etc. A. D. 1340; in three places in Skaptafells-sýsla A. D. 1362,—the great eruption which destroyed the church in Rauðilækr; in Höfðár-jökull A. D. 1416, see Ísl. Ann. In later centuries the greatest eruptions are those of the Kötlu-gjá in 1755, and esp. the terrible eruption of Skaptár-jökull on the 20th of June, 1783. In this century that of Eyjafjalla-jökull, 1821.

* * *

(pl. brautir), f.

1) road (cut through rocks, forests, etc.); ryðja braut, to cut a road;

2) as adv. away, either with or without the prep. ‘á’ or ‘í’ (fara, ganga, komast braut or á braut, brauta; vera í braut or brautu; kasta e-u í braut, hverfa í braut, vera í braut or brautu). Cf. brott, burt.

m. compds., see brott.

from brjóta.

* * *

f., dat. brautu, pl. ir, [a purely Scandin. word, formed from brjóta, braut, as Engl. road from Ital. rotta, via rupta]:— a road cut through rocks, forests, or the like, and distinguished from vegr, stigr, gata (path, track); Önundr konungr lét brjóta vegu um markir ok mýrar ok fjallvegu, fyrir því var hann Braut-Önundr kallaðr, Hkr. i. 46; ryðja b., to cut a road, Ísl. ii. 400; braut … eigi breiðari en götu breidd, Eg. 582.

II. as adv. away, either with or without the prep. ‘á’ or ‘í,’ á braut or á brautu, which is the oldest form; but the common form in the old writers is brot, or with a double consonant, brott; later by metath. burt, burtu [Dan.-Swed. bort], which are the mod. forms, but not found in very early MSS.: it occurs in a verse in the Skálda—reið Brynhildar bróðir | ‘bort’ sá er hug né ‘skorti:’—braut, brautu; braut hvarf or sal sæta, Korm. (in a verse), Hm. 88; þraut, fer ek einn á brautu, Grett. (in a verse); in the Grág. freq., esp. in the old fragment Ed. A. D. 1852, pp. 19–26, where Kb. reads brott; the Miracle-book, Bs. i. 333 sqq., constantly gives braut; so also Ó. H. vellum of the middle of the 13th century: brott, Eg. 603, Nj. 132, Grág. i. 275: burt, burtu, in MSS. of the 15th century; the MSS. freq. use an abbreviated spelling b∞t (∞ denoting ro and or), so that it is difficult to see whether it is to be read brot or burt or bort. It is used with or without notion of motion; the acc. forms braut, brott, burt, originally denote going away; the dat. brautu, burtu, being away; but in common use both are used indiscriminately; þat var brott frá öðrum húsum, far off from other bouses, Eg. 203; vera rekinn brott (braut), to be driven away, Nj. 132; fara braut, to go away, Fms. x. 216; af landi brott, Grág. i. 275, 331, 145, 258, 264, cp. also Nj. 10, 14, 26, 52, 196, Fms. ix. 431, Eg. 319, 370, and endless instances.

COMPDS: brautargengi, brautarmót, brautartak.

1) announcer, messenger (cf. ‘ sendiboði, fyrirboði’);

2) a breaker (on hidden rocks).

* * *

a, m.

1. [vide boð 4, cp. A. S. boda], a messenger, used in poetry; b. hildar, the messenger of war, Lex. Poët.: in prose, Thom. 5, and in compds such as sendi-boði, a messenger, fyrir-boði, aforeboder.

2. esp. as a nautical term, a breaker ‘boding’ hidden rocks; þeir undruðust mjök þenna atburð, er b. féll í logni, þar er engi maðr vissi, at b. hefði fallit fyrr, ok djúp var undir, Magn. 488, Fms. ix. 415, x. 324, xi. 10, Eg. 161, Bs. i. 420, Grág. ii. 385: the phrase, vera sem b. á skeri, like a breaker on a skerry (rock), of a hot-tempered man, never at rest.

COMPDS: boðafall, boðaslóð.

1) a cave formed by jutting rocks;

2) taunt; stinga e-m skúta, to taunt one.

* * *

a, m. a cave formed by jutting rocks; hverr s. við annan … þar hittir hvergi skúta, Glúm. 312; inn í bergit er skúti ok fellr þar úr lítill lækr, Ó. T. 26; það er íllr skúti, sem ekki er betri enn úti, a saying; hellis-skúti, q. v.

II. a pr. name, Rd., see the pun in Glúm. 354.

(gen. -s, dat. hamri, pl. hamrar), m.

1) hammer; hann gerði hamar yfir, he made the sign of the hammer over it;

2) back of an axe;

3) crag, precipice (þar stendr hamarr mikill fyrir þeim); þrítugur hamarr, a crag thirty fathoms high.

* * *

m., dat. hamri, pl. hamrar, [A. S. hamor; Engl. hammer; O. H. G. hamar; Germ. and Dan. hammer; Swed. hammare]:—a hammer; h. töng, steði, Edda 9, Vkv. 18, Landn. 212 (in a verse); the thunderbolt was in the northern mythology represented as a hammer,—the hammer Mjölnir, Edda (Sksm.) 15, 26, 28–30, 58, 70, passim, Þkv. passim, Hbl. 47; hann (the idol) var merkðr eptir Þór ok hefir hamar í hendi, Ó. H. 108, O. T. 44; Þrúð-hamarr, the mighty hammer, Ls. 57, 59, 61, 63: the hammer was the holy sign with the heathens, answering to the cross of the Christians, hann görði hamar yfir, he made the sign of the hammer over it, Fms. i. 35; Þórr tók hamarinn Mjölni ok brá upp ok vígði hafr-stökurnar, Edda 28, cp. also Þkv. 30, where the bride and bridegroom were to be marked with the holy sign; hence Þórs-hamarr = the character RUNE which occurs on a few of the earliest heathen Runic stones (e. g. Thorsen, pp. 17, 329), cp. also Ísl. Þjóðs. i. 446; this RUNE is evidently an imitation of the thunderbolt.

β. the back of an axe, Eg. 769.

COMPDS: hamargangr, hamarshögg, hamarsmuðr, hamarskalli, hamarskapt, hamarspor.

II. metaph. a hammer-shaped crag, a crag standing out like an anvil; þar stendr hamarr mikill fyrir þeim, Bs. i. 601; þeir leggja skip sín millum hamra tveggja, Grett. 83, Fas. iii. 257; þrítugr, fertugr … hamarr, a crag thirty, forty … fathoms high, i. 159: so in the saying, kljúfa þrítugan hamarinn til e-s, to split a thirty fathoms’ rock, to make great efforts, to make Herculean efforts in a thing, metaph. from cutting roads through rocks: in pl. hamrar, crags; fluga-hamrar, sjávar-hamrar, sea-crags; ogres were believed to live in crags, hence the phrase, sem genginn út úr hömrum, i. e. looking as wild as a crag-ogre, svá ílliligr sem genginn sé út ór sjávar-hömrum, Nj. 182.

COMPDS: ( hamar- and hamra-), hamar-tröll, n. a crag-ogre, Grett. (in a verse). hamar-dalr, m. a ravine, Karl. 292. hamar-gnípa, u, f. the peak of a crag, Stj. 134, Fms. v. 323, Þorf. Karl. 414. hamar-klettr, m. a crag (isolated), Fms. ii. 92, Nj. 264, v. l. hamar-klif, n. a craggy cliff, Gísl. 137. hamar-rifa, u, f. a rift in a crag, Fb. iii. 447. hamar-skarð and hamra-skarð, n. a scaur, cleft or ravine, Grett. 132, Gísl. 51, Grág. i. 17. hamar-skúti, a, m. a jutting crag, Nj. 264; gjá-h., q. v.: esp. freq. in local names in Icel. and Norway, Hamarr, Hamrar, Hamra-endar, Hamars-á: in compds, Smá-hamrar, Ein-hamarr, a single crag, Gísl., etc., vide Landn., Fms. xii, Fb. iii.

2. a kind of mark on sheeps’ ears, prob. of heathen origin, denoting the holy mark of the hammer of Thor: cutting the top of the ear thus UNCERTAIN is called hamar, whence hamar-skora, u, f. a cleft hamar UNCERTAIN; cp. the ditty of Stef. Ól., Hamarinn mér í greipar gékk | það gæfu-markið fína, and hamar-skoru og gloppu-gat | görðu í hægra eyra.

3. a kind of fish, Edda (Gl.): prop. a false reading for humarr (q. v.), a lobster.

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

(-s, -ar),

1) stock, trunk, block, log of wood (skutu þeir stokki í hryginn svá at í sundr tók); fœra fórnir stokkum eða steinum, to offer to stocks or stones;

2) the wall of a log-house; innan stokks, fyrir innan stokk, inside the house, in-doors (Hrútr fekk henni öll ráð í hendr fyrir innan stokk); útan stokks, fyrir útan stokk, outside the house, out-of-doors;

3) = setstokkr; drekka e-n af stokki, to drink one under the table; stíga á stokk ok strengja heit, to place one’s foot on the stock (setstokkr) and make avow;

4) board along the front of a bed (Egill gekk til rekkjunnar Armóðs ok hnykkti honum á stokk fram);

5) anchor-stock, = akkerisstokkr;

6) stock of an anvil (klauf Sigurðr steðja Regins ofan í stokkinn með sverðinu);

7) gunwale of a ship, = borðstokkr;

8) pl. stocks on which ships are built, = bakkastokkar; skipit hljóp af stokkunum fram á ána, the ship slid of the stocks into the river;

9) a pair of stocks for culprits; setja e-n í stokk, to set one in the stocks;

10) a piece of wood put on the horns of cattle (var stokkrinn af hornum graðungsins);

11) trunk, chest, case.

* * *

m. [A. S. stoc; Engl. and Germ. stock; Dan. stok, etc.]:—a stock, trunk, block, log of wood; þar höföu stokkar stórir verit fluttir heim, ok svá eldar görvir sem þar er siðvenja til, at eldinn skal leggja í stokks-endann, ok brennr svá stokkrinn, Egill greip upp stokkinn, Eg. 238; sá eldr sem lagðr er í eiki-stokkinn, Bs. i. 223; hann settisk á einn stokk er stóð fyrir honum, Finnb. 222; þeir görðu brúar stórar yfir díkit ok görðu stokka undir, Fms. xi. 34; skyrker stóð á stokkum í búrinu, Sturl. iii. 192; hann lét hola innan stokk einn, Mar.; skutu þeir stokki á hrygginn, Fms. vii. 227: allit., stokka eðr steina, stocks or stones, ii. 265, vii. 227, x. 274, Grág. ii. 132, 360 (of idols).

II. spec. usages, stocks on which ships are built (bakka-stokkar); skipit hljóp af stokkunum fram á ána, she slipped from off the stocks into the river, Fms. viii. 196:—the mast-step, tók tréit at falla fram eptir stokkinum, ix. 386:— the gunwale of a ship (borð-stokkr), Fas. ii. 38:— the plates or beams laid horizontally on a wall, hence the mod. Norse stokka-búr, Gísl. 88; hence the phrases, ‘innan stokks’ or ‘fyrir innan stokk,’ in-doors, opp. to ‘útan-stokks,’ ‘fyrir útan stokk,’ out-of-doors; according to an Icel. phrase, the wife rules ‘innan-stokks,’ the husband ‘útan-stokks,’ Nj. 11, Ísl. ii. 401, Grág. i. 333, Rd. 176; innan stokks eðr innan garðs, Gþl. 136: = gafl-stokkr, Eg. 91: = set-stokkr (q. v.), Nj. 202, Gísl. 72, Grág. ii. 119; hann gékk síðan inn í eldahús ok steig síðan á stokk upp ok skaut exinni upp á hurð-ása, 182; Hörðr stóð við stokk, ok gékk nú hit fyrsta sinni frá stokkinum ok til móður sinnar, Ísl. ii. 15, cp. Flóam. S. ch. 4 (the local name Stokks-eyrr): cp. also the phrase, strálaust er fyrir stokkum, no straw before the benches. Fas. ii. 38:— a bed-side (rúm-stokkr), hvíla við stokk eðr þili, Sturl. i. 207; á stokk fram, Ld. 214, Eg. 560; sitja fram á stokk, 396:—the stock of an anvil, Edda 74: the stock of an anchor, see stokklauss:— a pair of stocks for culprits, setja e-n í stokk, to set one in the stocks, Bs. i. 910; liggja í stokki við vatn ok brauð, Rétt. 6l; fella stokk á fætr e-m, … sitja í stokkinum, Fas. i. 125: also of a piece of wood put on the horns of cattle, Eb. 324: the single square pieces of a silver belt are called stokkr, whence stokka-belti = a belt composed of several pieces clasped together, as worn by ladies in Icel.

2. a trunk, chest, case, Pm. 103, Ld. 326, Sd. 191; sívalr stokkr af tágum ok sefi, Stj. 251: freq. in mod. usage of small cases in which women keep their things (often carved), þráðar-s., prjóna-stokkr.

3. the narrow bed of a river between two rocks is called stokkr, or áin rennr í stokk, Hbl. 56, freq. in mod. usage.

4. phrases, drekka e-n af stokki, to keep drinking with one till he drops, Ó. H. 71; sitja e-n af stokki, to sit one out, till he leaves; stinga af stokki við e-n (mod. stinga e-n af stokki), to prick one out of one’s seat, Nj. 166; stíga á stokk ok strengja heit, to place one’s foot on the stock (the set-stokkr) in making a vow, a heathen rite, Fas. ii. 293.

5. a pack of cards.

COMPDS: stokkabelti, stokkabúr, stokkaker.

(gen. sævar), m. sea (øxn gengu upp ór sænum), (varð sjárinn ókyrr mjök; róa út á sjá), = sjár, sjór.

(-sæ, -sætt), a. seen (auðsær, einsætt).

* * *

m., there are three forms, sær, sjór, sjár (cp. snær, slær, etc.); in old writers sær is commonest, sjór in mod., sjár is the most rare: the v (also written f) appears in gen. sævar, sjóvar, sjávar; dat. sævi, sjóvi, sjávi; acc. sæ, sjó, sjá; the dat. sing. was then shortened into sæ, sjó, sjá, which forms prevail in prose: in mod. usage the v has also been dropped between two vowels, sjóar for sjóvar, pl. sjóir for sjóvir, dat. sjóum: a gen. sjós is only used in special phrases, and is borrowed from the Danish: [Ulf. saiws and mari-saiws = λίμνη, Luke v. 12; A. S. sæ; Engl. sea; O. H. G. seô; Germ. see; Dan. sö; Swed. sjö.]

A. The sea, never used, like Germ. see, of a lake; himin, jörð ok sjá, Fms. i. 304; á sjá ok landi, 31; ef sjár kastar á land, Grág. ii. 388; þar sem sær mætisk ok græn torfa, N. G. L. i. 13; sær eða vötn, Grág. ii. 275; sær ok vindar, Eluc. 10; særinn féll á land, Fms. xi. 6 (and sjórinn, id.); upp ór sæ (dat.), 7; sænum, 6, 7 (four times); and sjónum, 6 (once); í sæinn, 6, 7 (thrice); sjóinn, id. (once); á sæinn út, Hkr. i. 229; út til sævar, ii. 106, Ó. H. 69; þar er vatni náir, eða sjá ( sea-water) ef eigi nær vatni, K. Þ. K. 5 new Ed.; sjár kolblár, Nj. 42; sjór kolblár, 19; á hverngi veg er sjór blendr saman fé manna, Grág. ii. 389; sá þeir skína ljós á sjóinn, Fms. i. 228; vestr með sjó, Landn. 36; sjór í miðjum hlíðum, 25, v. l.; Danavirki var gört … um þvert landit millum sjóva, Fms. xi. 28; sjór enn rauði, the Red Sea, 655 viii. 2; hann bað þrælinn færa sér í dælu-keri þat er hann kallaði sjó …, Ekki þykki mér þetta sjór, Landn. 251; bar sjóinn í seglit (the sea, waves), Fms. ix. 320; hón hjó fram öxinni á sjóinn …, varð af brestr mikill ok blóðugr allr sjórinn, Lv. 68, 69: the phrase, kasta á sæ, to cast into the sea, throw away, Ó. H. 38 (see glær); því kalla menn á sæ kastað er maðr lætr eigu sína, ok tekr ekki í mót, Ld. 128: storm mikinn ok stóran sjá, a high sea, Fms. vii. 51: sigla suðr um sjá (= sail through the Straits of Dover southward), Nj. 281.

COMPDS:

α. sævar-: sævar-bakki, a, m. the sea-beach, Sturl. ii. 31 C. sævar-borg, f. a castle on the sea-side, = sæborg, Fms. xi. 74. sævar-djúp, n. the depth of the sea, the deep sea, Mar. sævar-fall, n. tides, Rb. 6, 90. sævar-floti, a, m. a float, raft of timber, N. G. L. i. 423. sævar-gangr, m. the swell of the sea, the sea running high, Edda 41. sævar-hamrar, m. pl. sea-crags, Orkn. 310 (sjávar-hamrar, Fbr. 155). sævar-strönd, f. the sea-strand, 655 xii. 3. sævar-urð, f. piles of rocks on the sea-shore, Orkn. 114.

β. sjávar-: sjávar-brekka, u, f. a shelving shore, Bs. i. 669. sjávar-djúp = sævar-djúp, Nj. 279. sjávar-gata, u, f. the way from the sea to a bouse; eigi er löng s. til Borgar, B. is not far from the coast, Band. 28 new Ed. sjávar-hamrar = sævarhamrar, Nj. 182, Fbr. 155. sjávar-háski, a, m. danger, distress at sea, Fms. x. 135. sjávar-hella, u, f. a flat rock projecting into the sea, Landn. 326 (Append.) sjávar-höll, f. a king’s hall on the sea-side, Fms. x. 20. sjávar-lopt, n. a house built aloft in the sea, Fms. vi. 162. sjávar-ríki, n. the kingdom of the sea, Bret. 6, Edda (pref.) sjávar-stjarna, u, f. the star of the sea, i. e. the Virgin Mary, ‘stella maris’, Mar. sjávar-stormr, m. a sea-storm, MS. 415. 9. sjávar-strönd, f. = sævarströnd, Edda i. 50.

γ. sjóvar-, often spelt sjófar-, mod. sjóar-: sjóvar-afli, a, m. sea-fishery, produce from the sea, Grett. 88 A; svipull sjóar afli, a saying, Hallgr. sjóvar-bakki, a, m. = sævarbakki, Fms. vii. 145. sjóvar-bryggja, u, f. a landing bridge, Fms. vi. 5. sjóvar-djúp, n. = sævardjúp, Str. 288. sjóvar-fall (sjóar-fall) = sævarfall, Rb. 438, Jb. 338. sjóvar-floti = sævar-floti, K. Á. 178. sjóvar-gangr (sjóar-gangr) = sævargangr, Bær. 5, Fms. xi. 6, Edda (pref.) sjóvar-háski = sjávarháski, Fas. ii. 112, Bs. i. 326, Stj. 27. sjóvar-hringr, m. the circle of the ocean, girding the earth, Rb. 466. sjóvar-lögr, m. sea-water, Stj. 242. sjóvar-ólga, u, f. the swell of the sea, Fas. ii. 378. sjóvar-sandr, m. sea-sand, Stj. sjóvar-skafl, m. (see skafl), Fas. ii. 76. sjóvar-skrimsl, n. a sea-monster, Sks. 86. sjóvar-stormr, m. = sjávarstormr, Stj. 287, Al. 99. sjóvar-straumr, m. a sea-current, Fs. 142. sjóvar-strönd (sjóar-strönd), = sævar-strönd, N. G. L. i. 345, Fms. x. 233, Stj. 288. sjóvar-sýn, f. an outlook at sea; þvíat eins at allgóð sé s., in bright weather only, Landn. 25 (v. l.), Stj. 288. sjóvar-urð, f. = sævarurð. sjóvar-vatn, n. sea-water, Stj. 287.

δ. sjóar-, passim in mod. usage.

B. PROPER COMPDS:

I. in pr. names, Sæ-björn, Sæ-mundr, Sæ-unn ( Sæ-uðr), Sæ-hildr; contr. in Sjólfr, qs. Sæ-úlfr, Landn.

II. sæ-borg, f. a sea-side town, Clem. 24, Fms. xi. 75; a sea-castle, sæborgir Birkibeina, i. e. their ships, ix. 221. sæ-brattr, adj. ‘sea-brent,’ steep towards the sea, Ísl. ii. 73, Bret. 90. sæ-bygð, f. a coast-land, Fms. iv. 116. sæ-byggjar, m. pl. coast-dwellers, Fms. viii. 404. sæ-dauðr, adj. dead at sea, drowned, Sdm. sæ-farar, f. pl. sea-faring; á hann (Njörð) skal heita til sæfara ok veiða, Edda; kenna menn til víga eðr sæfara, id.: hann hét á Þor til sjófara ok harðræða, Landn. 206. sæ-fari, a, m. a sea-farer: as adjective = sæhafi, Landn. 129, v. l.: for the sæfa in Orkn. 406 (v. l.). Grett. 88 A, read sæfara (sæa). sæ-fiskr, m. a sea-fish, Karl. 476. sæ-færr, adj. sea-worthy, Fms. iv. 246, Landn. 107: of weather, fit for sea-faring, veðr hvasst ok eigi sæfært, Eg. 482; hvern dag er sjófært var, Gísl. 47. sæ-föng, n. pl. stores from the sea; úáran, biluðu mönnum sáð ok sæföng, Bs. i. 137. sæ-garpr, m. a great sea-champion, Fb. iii. 446, Bárð. 169. sæ-hafi or sæ-hafa, adj. sea-tossed, driven out of one’s course; in the phrase, verða s., hann var s. til Hvítramanna-lands, Landn. 129, Bs. i. 675, Orkn. 406, Grág. i. 93, 217, ii. 410; kemr á andviðri ok verða þeir sæhafa at dalnum, Fbr. 68 (new Ed. 36 l. c. line 15 has wrongly ‘sækja’), Grett. 17 new Ed. Sæ-hrimnir, m. the name of the mythical boar whose flesh the heroes in Walhalla feed on, Gm., Edda. sæ-karl, m. a sea-carle, raftsman, Skálda 163. sæ-konungr, m., q. v. sæ-kykvendi, m. a sea-beast, Ver. 2, Skálda 170, Rb. 104. sæ-kyrra, u, f. a sea-calm, smooth sea, Orkn. 164. sæ-lið, n. service at sea, Ld. 142. sæ-lægja, u, f. a mist on the sea; þoka ok sælægjur, Orkn. 358. sæ-lægr, adj. lying on the sea, an epithet of a sea-mist; s. mjörkvi, Fms. vi. 261, viii. 178 (spelt sjálægr). sæ-naut, n. a sea-cow (fabulous); þjórr, ok var sænauta litr á hornunum, Vápn. 21, see Ísl. Þjóðs. i. 134. 135. sæ-nár, m., Grág. ii. 131, see nár. sæ-sjúkr, adj. sea-sick, Fb. iii. 427. sæ-tré, n. pl., poët. sea-trees, i. e. ships; hér eru vit Sigurðr á sætrjám, Skv. 2. 17; hann lá úti á sætrjám vetr ok varmt sumar, Fas. ii. 242. ☞ For the compds in sjá- and sjó- see pp. 534, 535.

1) dweller, inhabitant, esp. in compds. (bergbúi, hellisbúi, einbúi);

helvítis búar, inhabitants of hell;

himna búar, inhabitants of heaven, angels;

2) neighbour = nábúi( Steinólfr búi hans);

3) a law term, neighbour acting as juror;

kveðja búa, to summon the neighbours.

* * *

a, m. [búa].

I. a dweller, inhabitant, only in compds as haug-búi, hellis-búi, berg-búi, a dweller in cairns, caves, rocks, of a ghost or a giant; ein-búi, an anchorite, a bachelor; himin-búi, an inhabitant of heaven, an angel; lands-búi, Lat. incola; ná-búi, a neighbour; í-búi or inn-búi, incola, Snót 71; stafn-búi, q. v.

II. a neighbour = nábúi; kom Steinn at máli við Þorbjörn búa sinn, Krók. 36; við Bárðr búi minn, Nj. 203; þau sýndu búum sínum úþokkasvip, Fs. 31; Steinólfr b. hans, Landn. 269; cp. búi-sifjar, búi-graðungr, búi-maðr (below), rare in this sense.

2. hence a law term in the Icel. Commonwealth, a neighbour acting as juror; the law distinguishes between neighbours of place and person; as, vetfangs-búar, neighbours of the place where (e. g.) a manslaughter was committed; or neighbours either of defendant or plaintiff, e. g. heimilis-búar, home-neighbours, opposed to dómstaðar-búar, Grág. ii. 405, and þingvallar-búar, neighbours of court or parliament: the number of the neighbours summoned was various; in slight cases, such as compensation for damage or the like, they were commonly five—sem búar fimm meta; in cases liable to outlawry they were usually nine, Grág. ii. 345; the verdict of the neighbour is called kviðr, the summoning kvöð, and kveðja búa, to summon neighbours; the cases esp. in the Grágás and Njála are almost numberless. The standing Icel. law phrase ‘sem búar meta’ reminds one of the English mode of fixing compensation by jury. According to Konrad Maurer, the jury is of Scandinavian origin, and first appears in English law along with the Normans after the Conquest; but this does not preclude an earlier usage in the Scandinavian parts of England. In the old Danish law they were called ‘nævnd,’ in Sweden ‘nämd;’ cp. esp. Nj. ch. 142 sqq. and Grág. Þ. Þ. and Vígslóði. The classical reference for this institution, Grág. i. 167, Kb. ch. 85, is quoted p. 58 s. v. bera B. I. 1.

COMPDS: búakviðburðr, búakviðr, búakvöð, búavirðing.

III. a pr. name of a man, Jómsv. S.; mod. Dan. ‘Boye’ or ‘Boy,’ hence the mod. Icel. Bogi, Feðga-æfi, 27.

(-s, -ar), m.

1) dwarf (lágr ok digr sem dvergr);

2) one of the short pillars which support the beams and rafters in a house;

3) some kind of ornament (? a brooch) in a lady’s dress (sat þar kona … dúkr var á hálsi, dvergar á öxlum).

* * *

m. [A. S. dveorg; Engl. dwarf; Germ. (irreg.) zwerg; Swed. dverg]

α. a dwarf; about the genesis of the dwarfs vide Vsp. 6–16, Edda 9: in mod. Icel. lore dwarfs disappear, but remain in local names, as Dverga-steinn, cp. the Dwarfy Stone in Scott’s Pirate, and in several words and phrases: from the belief that the dwarfs lived in rocks, an echo is called dverg-mál, n. (-mali, m.), dwarf-talk, Al. 35, 37, Fas. iii. 369; and dverg-mála, að, to echo: from the skill of the dwarfs in metal-working, a skilful man is called dverg-hagr, adj. ( skilled as a dwarf), or dvergr, a dwarf in his art; dverga-smíði, n. dwarf’s-work, i. e. all works of rare art, such as the famous or enchanted swords of antiquity, Hervar. S. ch. 2, Fas. i. 514, ii. 463–466 (Ásmund. S.), Gísl. 80: crystal and prismatic stones are in Norway called either dwarf’s-work or ‘dwarfy-stones,’ as people believe that they are worked out by the dwarfs in the depths of the earth: botan., dverga-sóleyg, f. ranunculus glacialis, Hjalt.

β. from its dwarfed shape, a dog without a tail is in Icel. called dvergr or dverg-hundr, m., Clar.: short pillars which support the beams and rafters in a house are called ‘dvergar;’ this sense occurs as early as Hom. (St.) 65, and is still in use in some parts of Icel.: the four dwarfs, East, West, North, South, are in the Edda the bearers of heaven, Edda 5.

γ. ornaments in a lady’s dress worn on the shoulder are called ‘dvergar,’ Rm. 16; smokkr á bringu, dúkr á hálsi, dvergar á öxlum, prob. a kind of brooch. For COMPDS vide above.

m. boose or stall in a cowhouse (binda kú í bás).

* * *

m. [Ulf. Bansts = αποθήκη; A. S. bós; Engl. provincial boose; Germ. banse], a boose or stall in a cowhouse; kýr á bási, binda kú á bás, etc., Bjarn. 32, Bs. 5. 171; a cow and a bás go together, e. g. in the nursery rhyme lulling children to sleep; sou, sofi… selr í sjá… kyr á bási, köttr í búri…, cp. the Engl. in the cow’s boose, Bosworth s. v.; bás, bás is an interj. exclam. for driving cows into stall: also used in Icel. of basins formed in rocks, e. g. at the foot of a waterfall; in local names, Básar, Básendar, etc.: the phrase, hafa sér markaðan bás, to have one’s course of life marked out, Ísl. Þjóðs. i. 538; einginn veit sér ætlaðan bás í örlaganna solli, no one knows what boose is kept for him in the turmoil of the fates, Grönd. 194; vide bjarnbáss.

(stœri or stœrri, stœrstr), a.

1) big, great, of size (stórr fiskr, stórt dýr);

stór veðr, rough weather, great gales;

stór sær, high sea;

gørði þá stórt á firðinum, the sea rose high;

2) great, potent (at hann skyldi varast at gøra Ólaf eigi of stóran);

3) great, important (tillagagóðr hinna stœrri mála);

4) proud (fann hann þat brátt á Sigríði, at hón var heldr stór).

* * *

adj., compar. stæri or stærri, superl. stærstr, i. e. stœri, stœrstr; [a word peculiar to the Northern languages, from which it has entered into the Finnish; A. S. stôr; Engl. sturdy; North. E. stordy]:—the original sense seems to be ‘stirred,’ ‘disturbed’ (cp. III), but it is only used in the sense big, great, of size; ein stærst, Fms. iii. 123; bein miklu stærri, Eg. 769; stórir járnrekendr, Sks. 457; stórir askar, Eg. 204; stór héruð, 275; stór veðr, [cp. Shetl. stoor], rough weather, great gales, Ld. 50; stórr sær, a high sea, Sks.; stór, stæri sár, Nj. 153; stærst hof hér á landi, Landn. 335 (Mantissa); í stórum töskum, Hkr. iii. 244.

II. metaph. great, potent; við alla ena stærri menn, Ld. 124; mæltu at hann skyldi göra Ólaf eigi of stóran, Fms. i. 99; at hann görisk eigi of stórr, Eg. 50; gör þik eigi stærra enn þú átt kyn til, Fms. xi. 236; hve marga (aura) ok hve stóra, Grág. i. 136.

2. great, important; enna stærri mála, Nj. 2.

3. proud; bændr vóru þar því stærri enn annarsstaðar, at engi vildi til koma, Fms. iv. 112: Sigríð kona hans var heldr stór, v. 30 (skap-stórr, Ó. H. l. c.)

III. neut., görði þá stórt á firðinum, the sea rose high, Eg. 60; tíðendi þau er honum lægi svá stórt við, Fms. xi. 102; höggva stórt, to strike hard, Nj. 53.

IV. adverbial phrases, stórum, very greatly, much; svá at ek finna stórum, Ísl. ii. 343; stórum stauplar nú yfir, Fs. 153; þat berr stórum, it amounts to much, Fms. ii. 37; ætla ek stærum bera hin laga-brotin, vii. 305; stórum ríkr, very mighty, Hkr. iii. 244; stórum vinsæll, Fms. vii. 102; stórum feginn, Eg. 567; stórum sköruligt, Ld. 106. 2. stærrum, more, in a greater degree; skjótara ok stærum, Sks. 71; gefit hefir þú mér stærum, Fms. vii. 56; eigi stærum né smærum, neither more nor less, Grág. i. 241. 3. stórs, adv.; ekki stórs of ökla upp, Bs. i. 349. 4. stóru-gi, adv. much, greatly, Ísl. ii. 384; see -gi.

B. In COMPDS, and with nouns, stór-, like smár-, is chiefly prefixed to nouns in plur. or in a collective sense: stór-auðigr, adj. very wealthy, Landn. 68, Eg. 2, 23, Fms. xi. 293, Hdl. 39. stór-ár, f. pl. great waters, Stj. 87, Rb. 350. stór-beinóttr, adj. bony, coarse-faced, Eb. 30, Fas. i. 173. stór-blót, n. pl. great sacrifices, Fms. v. 164. stór-bokkar, m. pl. ‘big bucks,’ lordlings, mighty and overbearing men, Eb. 334, Fms. viii. 238 (spelt bukkar), xi. 260, Bs. i. 621. stór-borgir, f. pl. big towns, Róm. 264. stór-borinn, part. high-born, Hkr. i. 243, Bær. 14. stór-brögðóttr, adj. very sly, Hðm. 13. stór-burðigr, adj. = stórborinn, Fas. ii. 474, v. l. stór-bú, n. pl. great estates, Eg. 170, Fms. i. 13. stór-bygðir, f. pl. large counties, settlements, Ó. H. 174. stór-byssur, f. pl. big catapults, Fas. iii. 428, v. l.: big guns. stór-bæir, m. pl. great estates, Hkr. i. 20. stór-bændr, m. pl. great freeholders, Fms. ii. 40, Orkn. 136, Sturl. i. 37. stór-deildir, f. pl. great differences, quarrels, Sturl. i. 140, iii. 7. stór-deilur, f. pl. id., Sturl. i. 140 C. stór-draumar, m. pl. portentous dreams, Sturl. ii. 204 C. stór-efli, n., in stór-eflis-menn, m. pl. mighty men, Fms. xi. 7, 13, Gísl. 55, Háv. 50, Glúm. 37. stór-efni, n. pl. important cases, N. G. L. stór-eignir, f. pl. great landed estates, Hkr. iii. 19; stóreigna maðr, a great landowner, Ísl. ii. 202. stór-erviði, n. severe toil, hard work, Sturl. iii. 65. stór-eyjar, f. pl. great islands, Fms. vii. 85. stór-fé, n. great wealth, Nj. 178, Eg. 75, Fms. ix. 320; stórfjár ok dýrgripa, vii. 186. stór-feginn, adj. very fain or glad, Ver. 19, Bret. 46, Fms. xi. 29. stór-fengr, adj. gross, huge; hann var s. ok auðigr, Sturl. i. 8; föður átta ek heldr stórfengan, Brand. 62; stórfeng kýr, a good milch cow, Bs. i. 194. stór-fetaðr, part. long-striding, taking great steps, Fas. ii. 348; s. hestr, Edda 57. stór-fetr, adj. id., Greg. 17. stór-firðir, m. pl. big firths, Fb. iii. 446. stór-fiskar, m. pl. big fishes (whales). Fas. ii. 113. stór-fjaðrar, f. pl. big feathers, Sks. 114. stór-fjarri, adv. very far, Lex. Poët. stór-fjöllóttr, adj. with great fells, Eb. 8. stór-flokkar, m. pl. great ‘flocks,’ large detachments, Ó. H. 208. stór-frörar, m. pl. ice-fields, Grett. (in a verse). stór-fuglar, m. pl. big birds, El. 2. stór-fundir, m. pl. great meetings, great battles, Nj. 107. stór-föt, n. pl. big clothes, Glúm. 390. stór-geðr (- geðjaðr), adj. great-minded. Lex. Poët.: = stórgætr (?), Bs. i. 606. stór-gjafar, f. pl. great, lordly, rich gifts, Nj. 151, Fms. vii. 2. stór-gjöfull, adj. munificent, Hkr. i. 291, Fms. viii. 238, Bs. i. 81, Magn. 464. stór-gjöld, n. pl. heavy fines, Fms. i. 66. stór-glæpir, m. pl. great crimes, Fms. vii. 261, Stat. 260, Sks. 773. stórglæpa-maðr, m. a great criminal, Stj. 40. stór-glæpligr, adj. highly criminal, Sks. 773. stór-gnípur, f. pl. huge peaks, mountains, Fas. ii. 76. stór-góz, n. a great property, Bs. i. 853. stór-grýti, n. pl. big stones, rocks, Mag. stór-grýttr, adj. rocky, stony, Fms. xi. 239. stór-gættingar, m. pl. magnates, 623. 32, Al. 16. stór-görr, part. of great size, Lex. Poët. stór-hagr, adj. very skilled, handy, Fas. ii. 347. stór-heimsligr, adj. ‘big-foolish,’ grossly foolish, 625. 73. stór-heit, n. pl. great vows, Bs. i. 421, Fms. ix. 387. stór-héruð, n. pl. great districts, Stj. 83, MS. 655 xvi. A. 3, Ó. H. 125. stór-hlutir, m. pl. great things, Fms. vii. 136: in an evil sense, great sins, MS. 671. 16, N. G. L. i. 459. stór-hræddr, adj. much afraid, Fbr. 149. stór-huga, adj. aiming high, aspiring. stór-hugaðr, adj. high-minded, proud, Am. 72, Stj. stór-hvalir, m. pl. big whales, Sks. 122. stór-hveli, n. id., Fas. ii. 78. stór-höfðingjar, m. pl. great magnates, Fms. vii. 206, 209, Hkr. ii. 140, Barl. 127, Sks. 6. stór-höggr, adj. dealing heavy blows, Fms. xi. 131, Landn. 69, Fb. ii. 128. stór-ílla, adv. very badly, Grett. 120, Fms. i. 12, Fb. i. 411. stór-íllr, adj. very bad, Fms. ix. 393, Lv. 68. stór-jarteinir, f. pl. great wonders, Stj. 289. stór-kappar, m. pl. great champions, Fas. ii. 481. stór-katlar, m. pl. big kettles, Fms. x. 29. stór-kaup, n. pl. wholesale buying. stórkaup-maðr, m. a wholesale dealer, Fb. ii. 75. stór-keralda, að, in a pun, Krók. 63, 64. stór-kerti, n. pl. geat tapers, Flóv. 35. stór-keröld, n. pl. large vats, Dipl. v. 18. stór-klæki, n. pl. great wickedness, Band. 38 new Ed., Ó. H. 217. stór-kostliga, adv. in grand style, Bs. i. 645. stór-kostligr, adj. grand; bær s., Ó. H. 66; s. gjafir, Sturl. i. 48: colossal, Fb. i. 522. stór-kvikendi, n. pl. great beasts, Stj. 70. stór-kvæði, n. pl. great poems, Skálda 205. stór-langr, adj. very long, Eb. 24. stór-látr, adj. proud, haughty, Fms. i. 2: munificent, Fs. 51, Al. 70: not content with a little (opp. to smá-látr), Eg. 17, Fms. vi. 368. stór-leiði, n. a long way, Bs. i. 458. stór-leikr, m. presumption, pride, Fms. iv. 206, Ölk. 34, Stj. 537. stór-leitr, adj. big-faced, Sturl. ii. 99. stór-lendur, f. pl. great lands, Bs. i. 226. stór-liga, adv. greatly, very, Bret. 24, Eg. 57: proudly, Edda. 30; svara s., Fms. i. 3; mæla s., vi. 246, x. 194. stór-ligana, adv. = stórliga, Stj., MS. 227, passim. stór-ligr, adj. great, Eg. 46. stór-ljótr, adj. very ugly, Glúm. 387. stór-lokkar, m. pl. long locks, Fas. i. 173. stór-lyndi, f. magnanimity, Fms. vii. 198, Hkr. iii. 245; sína s., Fms. vii. 96. stór-lyndr, adj. magnanimous, Fms. vii. 98; high-spirited, Nj. 18, Fs. 129, Grett. 158. stór-læti, n. liberality, Ld. 30, Fms. x. 235: pride, v. 71, Ölk. 34. stór-lönd, n. pl. great counties, Fms. iv. 140. stór-mannliga, adv. (-ligr, adj.), like a grand man, munificently, Fs. 15, Ísl. ii. 337, Eg. 62, Fms. xi. 244. stór-mannligr, adj. magnificent, Fs. 11, 30, Fms. ii. 133, vi. 13, xi. 321. stór-margr, adj. very many, Eg. 219. stór-mál, n. pl. great suits; standa í stórmálum, Nj. 227, Fs. 29, Vápn. 22. stór-mein, n. pl. great evils, Fs. 44. stór-meizl, n. pl. great injuries, Sturl. ii. 49. stór-menni, n. great men, men of rank, Eg. 30, Fs. 11, Fms. i. 31, vi. 19, Ó. H. 71: great folk, Bárð. 172; frá Birni bunu er komit nær allt s. á Íslandi, Landn. 39: a liberal man, Sturl. i. 4, 9, Eg. 38, 198: a big man, giant, Edda 33. stór-mennska, u, f. greatness, munificence, Fms. xi. 19, 293, Fs. 15, passim; meir af stór-mennsku enu forsjá, Bs. i. 83. stórmennsku-fullr, adj. munificent. stór-merki, n. pl. wonderful things, great wonders; Guðs s., Edda (pref.), Fms. i. 133, Magn. 534, Symb. 29; hvat er fleira stórmerkja frá askinum, Edda. stór-merkiliga, adv. wonderfully, Mar. stór-merkiligr, adj. wonderful, Mar. stór-mikill, adj. huge, immense, Lv. 68, Eg. 59, Fms. i. 63, vii. 79, 278. stór-mjök, adv. very much, immensely, Fms. vii. 110, Fb. 1. 411, Bret. 54. stór-mæli, n. pl. great affairs; standa í stórmælum, Nj. 224: grave affairs, þau s. er ek hefi mót yðrum vilja brotið, Orkn. 118; eccl. the greater excommunication, hafði biskup í stórmælum ( in ban) tvá höfðingja, Sturl. ii. 2; lýsa stórmælum yfir, to excommunicate, iii. 201; biskup vildi ekki með hann tala, þvíat hann var í stórmælum, Bs. i. 286, 490, Stat. 260, Anecd. 8, 26. stór-nauðsynjar, f. pl. hard necessity, Gþl. 27, 352. stór-nær, adv. very nigh, Bs. i. 21. stór-orðr, adj. using big words, Fms. i. 75, xi. 94; stórort kvæði ok úfagrt, a big-worded, high-sounding poem, Ísl. ii. 237. stór-ráð, n. pl. great undertakings, Fms. i. 83. stór-ráða-samr, adj. daring, venturesome, Grett. 158. stór-ráðr, adj. ambitious; stórráð ok ráðgjörn, Fms. x. 220; s. ok ágjarn, vii. 28, Orkn. 144; a nickname, Sigríðr stórráða, cp. Lat. superbus. stór-ref-singar, f. pl. severe punishment. Fms. vii. 36. stór-regn, n. pl. heavy rains. Fms. viii. 202. stór-reki, m. ‘big-wreck’ big pieces of jetsum; allan stórreka, opp. to smáreki, Vm. 129. stór-riðinn, part. with big meshes, of a net. stór-ritaðr, part. written in large letters, Pm. 125. stór-ríki, n. pl. great empires, Bs. ii. 43. stór-ríkr, adj. very powerful, Ísl. ii. 202, v. l. stór-ræði, n. pl. daring, dangerous, great undertakings, Gþl. (pref. vi), Nj. 66, Fms. i. 83, vi. 10, 37, viii. 120, Sks. 746. stórræða-maðr, m. a man of great aims. Fms. ix. 283. stór-rök, n. pl. mighty events, Hom. 55. stór-sakar, f. pl. great offences. Fms. ii. 4, 33, Ld. 172. stór-samligr, adj. severe, Sks. 49. stór-sár, n. pl. grievous wounds, Fms. iii. 118. stór-skaðar, m. pl. great damage, Bs. i. 144. stór-skip, n. pl. great ships. Fms. vii. 259. stór-skorinn, part. huge, gaunt, Fb. i. 566; mikill vexti ok s., Bárð. 175; s. í andliti, Fb. i. 258; s. sem Goliath, Stj. 464; stórskorit höfuð, Grett. 83 new Ed. stór-skriptir, f. pl. heavy penances, K. Á. 192, H. E. i. 509; stórskripta-maðr, ii. 78. stór-skuldir, f. pl. great debts, Grág. i. 500. stór-slög, n. pl. great visitations, plagues, Stj. 268. stór-smiðr, m. a notable workman, Eg. 4. stór-smíði, n. pl. a huge, bulky work, Edda 19. stór-staðir, m. pl. great towns, Stj. 68; in Icel. or Norway of great church-prebends, Fms. vi. 157. stór-stígr, adj. long-striding. stór-straumr, m. a spring tide. stór-streymt, n. adj. = stórstraumr. stór-sveitir, f. pl. a large detachment., Fms. ix. 429. stór-syndir, f. pl. great sins, H. E. i. 521. stór-sæmdir, f. pl. great honours, Nj. 134, Fms. xi. 331. stór-sæti, n. pl. large ricks, Eb. 150, 224, Brandkr. 30. stór-tákn, n. pl. great wonders. Fms. i. 29, Stj. 261; sing., Bs. i. 42. stór-tignir, f. pl. high dignity, 625. 98. stór-tíðindi, n. pl. great tidings, great events, Fms. iii. 15, vi. 230, Nj. 195, Rb. 394, Sturl. i. 107 C; wonders, Edda 14, Fms. xi. 38. stór-tré, n. pl. huge beams, Karl. 448, Fms. x. 358, Krók. stóru-gi, see stórr (A. IV. 4). stór-úðigr, adj. high-minded, Hbl. 15, Valla L. stór-vandi, a, m. a great difficulty, Sturl. ii. 79. stór-vandræði, n. pl. id., Fms. vii. 25. stór-vegir, m. pl. broad roads, highways, Barl. 190. stór-vegligr, adj. very honourable, Hkr. ii. 100. stór-veizlur, f. pl. great banquets, Fms. i. 291. stór-vel, adv. right well, Eg. 60, 423, Ísl. ii. 382. stór-verk, n. pl. great deeds, Fms. v. 345. stór-viðaðr, adj. large timbered, Fms. ii. 218. stór-viðir, m. pl. great timbers, big beams, Fms. ii. 328, x. 361. Nj. 201, Bs. i. 81. stór-viðri, n. a great tempest, Fms. vii. 310, Grett. 153. stór-virki, n. pl. great feats, Fms. i. 287, ii. 109, vi. 55, Nj. 193, Ld. 40, Eg. 686, Korm. 242, Al. 160. stór-virkr, adj. working mightily; sterkr ok s., working like a giant, Bárð. 163; stórvirkr, opp. to góðvirkr, Nj. 55: as the name of a giant, Edda (Gl.), Fas. i. (Hervar. S. begin.) stór-vitr, adj. very wise, Nj. 22, Fms. i. 31, vi. 10, xi. 13, 205. stór-víða, adv. very widely, Fbr. 41. stór-yrði, n. pl. big words, Eg. 258, Nj. 261, Fms. ix. 419, x. 71, xi. 256, Al. 18. stór-ýðigr, adj. = stórúðigr, Valla L. 208. stór-þing, n. a ‘storthing,’ great council (oecumenical), Karl. 548, Pr. 104, Rb. stór-þorp, n. pl. great villages, Fagrsk. ch. 193. stór-þungt, n. adj. very heavy, Eb. 284. stór-þurftir, f. pl. great need, Bs. i. 525. stór-ættaðr, adj. high-born, Eg. 16, Nj. 178, Fms. i. 186, vi. 246. stór-ættir, f. pl. great families.

* * *

(gen. hellis, dat. and acc. helli; pl. hellar), m. cave, cavern.

* * *

m., gen. hellis, pl. hellar, (mod. pl. hellrar, hellrum, etc., vide Gramm.): [akin to hallr]:— a cave (in rocks), Orkn. 4, 28, Fs. 66, 73, Grág. ii. 131, 134, Fms. vii. 81, Grett.; hann fór upp til hellisins Surts (mod. Surts-hellir) ok færði þar drápu þá, er hann hafði ort um jötuninn í hellinum, Landn. 199, (nauta-hellir, Bs. i. 320,) passim.

COMPDS: hellis-berg (-bjarg, Grett. 164), n. a cavernous rock, Fms. x. 174, Fas. iii. 401. hellis-búi, a, m. a ‘cave-dweller,’ a giant. hellis-dyrr, f. pl. the doors of a cave, Fms. i. 211, vii. 82, 83, Orkn. 428. hellis-gluggi, a, m. the window of a cave, Fas. iii. 413. hellis-gólf, n. the floor of a cave, Fas. iii. 414. hellis-menn, m. pl. cave-men, outlaws, Landn. 61, 67, 182. Hellismanna-saga, u, f. the story of the cave-men, Ísl. Þjóðs. ii. 300 sqq., cp. also 104 sqq. hellis-munni, a, m. the mouth of a cave, Orkn. 428, Fb. i. 245. hellis-skúti, a, m. a jutting cave, Glúm. 363, Eb. 206, Bret. 104, Fas. ii. 354, Grett. 101, Stj. 124.

II. in local names, Hellis-dalr, m., Hellis-fitjar, f. pl., Hellis-hraun, n., Hellis-ey, f., Hellis-fjörðr, m., Orkn., Landn.: Hellis-firðingar, m. pl.

f. rocks reached by high water, Grett. 99. The word flæðr may be used as a test, to shew whether a MS. was written in the west of Icel. or not; but for authorship it is not sufficient, as copyists were apt to alter such things; thus the Gullþ. S. (a western Saga) uses flóð not flæðr; at the present day an Icel. from the west is ridiculed in other counties of Icel. for his flæðr.

f. flat stone, slab of rock.

(-ta, -t), v. to pour out (hella e-u); var hellt í þik mjólk, milk was poured into thy mouth; hella út blóði, tárum, to shed blood, tears.

* * *

u, f., gen. hellna, Bs. i. 204, [hallr, m.; Swed. häll], a flat stone, slate, Þórð. 36 new Ed., Fs. 66, Fms. viii. 9, xi. 241, Orkn. 246: a table-land of rocks, leiddum síðan skipit upp á hellurnar, Fms. xi. 241; þar ól Þóra barn uppi á hellunni, Hkr. i. 118, (Hákonar-hella, the name of a place); sumt féll á hellu ok þornaði, Hom. Matth. xiii. 5; hjálpar-h., rock of salvation; hneyxlunar-h., rock of offence, Rom. ix. 33; þvíat þat var grundvallat á hellu, Matth. vii. 25: a tablet of stone (= steintafla), Ver. 22; gull-hella, q. v.: a local name, Landn.; also Hellu-land, n. the Polar-land north and east of Greenland.

2. metaph. medic. of a tumour, hard to the touch; var þrotinn hlaupinn sundr í þrjár hellur, Bs. i. 178.

COMPDS: hellnagrjót, helluberg, hellubjarg, helluflaga, Helluflagi, helluhnoðri, hellunám, hellusteinn.

t, [halla], to pour out water or the like, with dat.; hella vatni, etc., Grág. i. 129, 133, K. Þ. K. 12, 623. 54; h. silfri yfir höfuð e-m, Fms. vi. 375; h. í kné e-m, Fbr. 33; var hellt í þik mjólk, milk was poured into thy mouth, Fms. vi. 32; hella út, to pour out, spill, Fs. 147; h. e-u niðr, to spill, Al. 55; h. út tárum, to shed tears, 623. 17; h. út blóði, to shed blood, Blas. 47, Nj. 272, Sks. 782; h. í sik, to gulp, guzzle (vulgar), Fas. i. 296.

2. reflex., hellask fram, to be poured forth, to rush forth, Rb. 438.